‘धर्मांतरण’ मानव विकास का एक मार्ग

“मानव विकास” प्राप्त करने के कई चरण हैं। वह आर्थिक समृद्धि द्वारा, सामाजिक और सांस्कृतिक क्षेत्रों में समानता स्थापित करके, सभी के लिए समान शिक्षा देकर, धर्म के माध्यम से मानसिक शांति स्थापित कर और एक दूसरे के साथ परोपकार का भाव रखकर मानव विकास को प्राप्त किया जा सकता है। सह्रदयी धर्म यह चीजें प्रदान करता है। लेकिन जब एक धर्म अपने ही धर्म के बहुसंख्यक लोगों के खिलाफ जा रहा होता है, तब  उत्पीड़ित लोग उस धर्म से तंग आकर दूसरे धर्मों में शामिल हो जाते हैं।

‘धर्मांतर’ हा मानव विकास साधण्याचा मार्ग

 

मानवी विकास साधण्याचे अनेक दुवे असतात. आर्थिक सुबत्ता प्राप्त होणे, सामाजिक व सांस्कृतिक क्षेत्रात समता प्रस्थापित होणे, सर्वांना सारखे शिक्षण मिळणे, धर्माच्या माध्यमातून मानसिक शांती स्थापित होणे व एकमेकासोबत परोपकाराने वागणे ह्या मानवी विकास साधण्याच्या पायऱ्या आहेत. धर्म ह्या बाबी पुरवीत असतो. परंतु एखादा धर्मच जेव्हा आपल्याच धर्मातील बहुसंख्य लोकांच्या विरोधात जात असेल तेव्हा त्या धर्मास कंटाळून पिडीत जनता दुसऱ्या धर्मात प्रवेश करीत असते. 

भारतात अनेक धर्म व विचारधारा सहवास करतात. त्यामुळे भारत एक धर्मनिरपेक्ष व लोकशाहीवादी देश म्हणून जगात आदराच्या स्थानी आहे. भारतात मुख्यत: वैदिक (हिंदू), बौध्द, जैन, इस्लाम व ख्रिश्चन हे धर्म आहेत. भारताच्या संविधानाने (कलम २५) प्रत्येक नागरिकाला धर्म स्वातंत्र्याचा अधिकार दिला आहे. त्यामुळे सर्व धर्माचा तौलनिक अभ्यास केल्याने एखाद्याला आपल्या धर्मापेक्षा दुसरा धर्म व त्याची तत्वे योग्य  वाटल्यास तो धर्म स्वीकारू शकतो. आणि त्या प्रमाणे आपले जीवन जगू शकतो. भारतात अनेक धर्मांतरे झाली आहेत. परंतु आता अशा धर्मांतरावर काही राज्यांनी बंदी आणली आहे. तरीही काही ठिकाणी धर्मांतरे होत आहेत. मुख्य प्रश्न असा निर्माण होत आहे कि, अशी धर्मांतरे का होताहेत? त्यामागची कारणे काय आहेत?. हे शोधण्यासाठी पाठीमागच्या इतिहासात जावे लागते.

भारतीय महिला सुधारणावादी चळवळ व तिची मनोभूमिका

इतिहास असा विषय आहे कि, तो लपविता येत नाही. तो वस्तुस्थिती, प्रत्यक्ष सोदाहरण व तथ्यावर उभा असतो. इतिहास हा सुर्याप्रकाशासारखा प्रखर व निखर असतो. त्याला कल्पनाविलासाने तोलता येत नाही. त्याला “अतिरंजित, विलासित  पुर्वगौरवाने व असे होते म्हणतात” अशा शब्दांच्छलांनी झाकता येत नाही. आपल्या देशातील महिलाची स्थिती व तिचा अधीकार हा इतिहासाचा भाग असून तो तथ्यात्मक स्वरूपात अनेक ग्रंथात विदित झाला असला तरी कल्पनाच्या रंजक धर्मशास्त्रात पाखंडी लोकांकडून तो महान व गौरववादी बनविला गेला आहे. खरे तर तथ्यांशानुसार स्त्रीयांच्या समानतेचा अधिकार व शिक्षणातील त्यांचे स्थान पूर्वेतिहासात नगण्य व अमानुष  असेच होते. आपल्या देशात समाजसुधारक व समाज क्रांतीकारकांनी केलेल्या अथक प्रयत्नामुळे शिक्षण प्राप्त महिलांची पहिली पिढी हि एकोणीसाव्या  शतकात उदयास आली.

हिंदुओं का बौद्ध धर्म में परिवर्तन और उसके कारण

बाबासाहेब अंबेडकर ने पिछड़े वर्ग को संबोधित करते हुए कहा कि, धर्म आपका प्रिय विषय है, इसलिए आप हिंदू धर्मावलंबियों से धार्मिक और सामाजिक अधिकार मांगते हैं। लेकिन वे आपको वह अधिकार देने के लिए तैयार नहीं हैं। इसका मतलब है कि, आप धर्म से हिंदू नहीं हैं। आप जिस हिंदू धर्म के हैं, उसी के लोग आपसे नफरत करते हैं। वे आपको शत्रु मानते हैं। ऐसे में आपको अपने लिए कोई नया रास्ता तलाशना चाहिए। उन्होंने कहा, हिंदुओं के पैर पकड़कर और बिना कारण भीख मांगकर अपनी मानवता की प्रतिष्ठा को कम मत करो। उन धर्मोंपर विचार करें, जो आपके सामाजिक सुधार और उत्थान पर ध्यान केंद्रित करते हैं। बाबासाहेब अंबेडकर के धर्मांतरण के 66 साल बाद भी हिंदू धर्म, उसकी संस्कृति और धार्मिक लोगों के स्वभाव में कोई बदलाव नहीं आया है। आए दिन कहीं न कहीं दिल दहला देनेवाली घटनाएं हो रही हैं। इससे पिछड़े वर्ग के समाज में बेचैनी के कारण हिंदू धर्म छोड़कर अन्य धर्मों में जानेवालों की संख्या में लगातार वृद्धि हो रही है। मानवता में रुचि रखनेवाले कई प्रसिद्ध लोगों ने भी बौद्ध धर्म की दीक्षा ली है।